Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı, en az bir sene çalışan işçinin çalışma süresi boyunca verdiği emeğin karşılığı olarak; çalıştığı her yıl için otuz günlük giydirilmiş brüt ücret tutarında işçiye ödenen bir güvencedir. İş kanunu tarafından belirlenmiş olan 30 günlük tutar işçi aleyhine azaltılamaz ancak sözleşme ile bu miktar işçi lehine arttırılabilir.

Kimler Kıdem Tazminatı Alabilir?

Kıdem tazminatına hangi hallerde hak kazanılacağı 1475 Sayılı Kanunun 14. maddesinde sayılmıştır. Bunlar;

• İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı dışındaki nedenlerle
• İşçi tarafından haklı nedenle fesih halinde,
• Muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle,
• Emeklilik nedeniyle,
• Yaş hariç, kanunda öngörülen sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak isteyerek emekli olma nedeniyle,
• Evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kadının kendi arzusuyla iş akdini sona erdirmesi ya da işçinin ölümü halinde işçiye (yasal mirasçılarına) kıdem tazminatı ödenir.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

İşçiye çalıştığı her yıl için otuz günlük giydirilmiş brüt ücret tutarında kıdem tazminatı ödenir. Kıdem tazminatı hesaplanırken, tam yıldan arta kalan zamanlar için de oranlı bir şekilde ödeme yapılır. Örneğin 5 yıl 4 ay kıdemi olan ve aylık brüt ücreti 3000-TL olan bir işçiye 5 yıl için 15.000-TL + 4 ay için 1000-TL olmak üzere toplam 16.000-TL kıdem tazminatı ödenir.

Ölen İşçinin Kıdem Tazminatı Ödenir Mi?

İşçinin ölmesi nedeniyle iş akdinin son bulması halinde; işyerinde geçen çalışma süresine göre hesaplanan kıdem tazminatı işçinin yasal mirasçılarına ödenir.

Kıdem Tazminatında Tavan Uygulaması Nedir?

1475 Sayılı Kanun 14. maddesi ile kıdem tazminatına tavan (üst sınır) uygulaması getirilmiştir. Buna göre; kıdem tazminatının yıllık miktarı, en yüksek devlet memuruna (Başbakanlık Müsteşarı) her hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez. Bu rakam 2017 senesi 1. Dönemi için (1 Ocak-30 Haziran) 4.426,16 TL’dir. Bunun anlamı şudur; bir işçinin aylık ücreti 10.000-TL olsa bile, alabileceği kıdem tazminatının üst sınırı 2017 senesi için 4.426,16 TL’dir. Kıdem tazminatında tavan uygulaması genel bir kural olsa da; işveren tarafından daha yüksek miktarlarda tavan uygulaması yapılabilir. İş akdinde kıdem tazminatı tavanına ilişkin bir hüküm olmaması halinde ise en fazla tavan ücret kadar kıdem tazminatı ödenecektir.

Kıdem Tazminatından Yapılan Kesintiler Nelerdir?

Kıdem tazminatından gelir vergisi kesilmez. Bu nedenle aylık ücretinde olduğu gibi gelir vergisi kesintisi yapılmaz. Kıdem tazminatından yalnızca binde 7,59 (%0,759) damga vergisi kesintisi yapılır. İşverenin bunlar dışında bir vergi kesintisi yapması durumu işçiyi bağlamaz. Vergilendirmede yapılan hatanın sonucu işçiye yüklenemeyeceği için eksik tutarı işverenin işçiye ödemesi gerekmektedir. Yersiz ödenen verginin iadesi ise vergi usul kanunu hükümlerine göre yapılır.

Kıdem Tazminatı Faizi Nasıl Hesaplanır?

Kıdem tazminatının işveren tarafından geç ödenmesi halinde uygulanacak faiz mevduata uygulanan en yüksek faiz oranıdır. Faiz başlangıcı ise kıdem tazminatı hakkının doğduğu tarih, yani iş akdinin feshi tarihidir.

Kıdem Tazminatı Zamanaşımı Nedir?

2017 yılındaki kanuni değişiklik öncesi; kıdem tazminatı alacağı hakkın doğumundan, yani fesihten itibaren 10 yıllık zamanaşımına tabidir.

7036 Sayılı Kanun ile 4857 Sayılı İş Kanunundan yapılan değişikliğin yürürlüğe girdiği 25.10.2017 tarihinden itibaren kıdem tazminatında zamanaşımı 5 yıla düşürülmüştür. Bu nedenle hakkı doğum tarihi itibariyle kıdem tazminatı için ikili bir hesaplama yapılacaktır. Bu tarihten önce başlamış olan zamanaşımı süresinin dolmasına 5 yıldan uzun süre kalmış olması halinde ise bu süre 25.10.2017 tarihinden itibaren 5 yıl geçmekle düşecektir.

İşçilik alacaklarında zamanaşımı süreleri.

---

Kıdem Tazminatı Yargıtay Kararları

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2016/13963 E. , 2020/2860 K.

…Davacı işçinin kıdem tazminatına hak kazanıp kazanmadığı konusunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunmaktadır.
Somut uyuşmazlıkta davacı 09.02.2015 tarihli el yazılı ve “milletvekilli aday adaylığı nedeni ile istifa ediyorum” içerikli istifa dilekçesi ile iş akdini kendisi sona erdirmiştir. Bu istifa haklı nedene dayanmamaktadır.
Mahkemece milletvekilli aday adaylığı nedeni ile işten ayrılmanın haklı neden olarak düzenlenmediği gözetilerek davacının şartları bulunmayan kıdem tazminatı talebinin reddi yerine kabulü hatalıdır.

---

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2020/608 E. , 2020/2613 K.

…Yine davacının kıdem tazminatına esas süresi de, davacının SGK kayıtlarındaki hizmet süresi 9 yıl 25 gün olduğu ve davacının talebi gereği 15.01/2003-27.05.2010 tarihleri arasında davacının çalışmasının kesintisiz olduğu kabul edilerek ve hizmet cetvelinde görülen sürenin aksine 11 yıl 5 ay 3 gün olduğu ihtimallerine göre hesaplanmış, mahkemece davacının talebi dikkate alınarak 11 yıl 5 ay 3 gün üzerinden hesaplama yapan kısım tercih edilmiştir. Çalışma olgusunu ve süresini ispat yükünün davacıda olduğu dikkate alındığında, davacının davalı işyerinde çalışmış olduğu fiili hizmet süresi ve prime esas günleri dikkate alınarak, kıdem tazminatına esas süresinin 9 yıl 25 gün olduğu kabul edilmelidir. Anılan yönler gözeltilmeksizin eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.

---

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2017/15191 E. , 2020/2305 K.

…Somut uyuşmazlıkta; davacının iş akdi emeklilik nedeni ile sona ermiş ise de, işverene emekliliğe ilişkin belge sunmadığından, kıdem tazminatına yürütülecek faizin dava tarihinden itibaren başlatılması gerekirken, fesih tarihinden itibaren başlatılması hatalı olup bozma sebebi ise de; bu yanlışlığın giderilmesi yeniden yargılamayı gerektirmediğinden hükmün 6100 sayılı HMK.nın geçici 3/2. maddesi yollaması ile 1086 sayılı HUMK.nun 438/7. maddesi uyarınca düzeltilerek onanmasına karar verilmiştir.

---

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2017/14500 E. , 2020/2329 K.

…Feshe konu olayda davacı işçinin davalı işyerinde işveren açısından haklı fesih sebebi oluşturduğuna kuşku duyulmayan bir çok usulsüz işleminin ortaya çıkmasından sonra devam eden soruşturma sürecinde evlendiği ve bu durumu fesih nedeni yaptığı anlaşılmakla davacı işçinin hakkın kötüye kullanımı mahiyetindeki öne geçen feshi hukuken korunamaz. Açıklanan nedenlerle davacının kıdem tazminatı talebinin reddi gerekirken, mahkemece yazılı şekilde isteğin kabulüne karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.

---

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2016/12990 E. , 2020/2336 K.

…Dosya içeriğine göre davalı tarafça iş sözleşmesinin davacı işçi tarafından sona erdirildiği savunulmuş ve yazılı bir istifa dilekçesi sunulmamışsa da yargılama sırasında dinlenen davacı tanıklarının çelişkili beyanlarda bulundukları, önce davacının sigortası düşük yatırıldığından kendisinin işten ayrıldığını beyan ettikleri sonra da hasılatı beğenmediği için davalının iş akdini feshettiğini beyan ettikleri görülmüş olup davalı tanıklarından …’in ise beyanında davacının kendisine aracı bırakacağını söylediğini beyan ettiğinden iş akdini feshedenin davacı olduğu anlaşılmakla haklı nedenle dahi olsa iş akdini fesheden davacının kıdem tazminatına hak kazanmakla birlikte yukarıdaki yasal düzenlemeler ve ilke kararındaki açıklamalardan anlaşılacağı üzere ihbar tazminatı hakkı bulunmamaktadır. Mahkemece ihbar tazminatı talebinin reddi gerekirken yazılı şekilde kabulüne karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir.

---

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2017/27325 E. , 2020/2637 K.

…Kıdem tazminatına esas ücret belirlenirken, günlük yemek bedelinin çalışılan gün sayısı ile çarpıldıktan sonra otuza bölünmesi suretiyle bulunacak tutarın bir günlük ücrete ilave edilmesi gerekirken, belirtilen miktarların doğrudan günlük ücrete eklenmesi hatalı olup, kararın bu sebeple de bozulması gerekmiştir.

---

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2016/32387 E. , 2020/2162 K.

…Somut uyuşmazlıkta, davacının ilave tediye alacağından yararlanamayacağı gözetildiğinde, kıdem tazminatı hesabına esas giydirilmiş ücret belirlenirken ilave tediye alacağının dikkate alınması da doğru değildir.

---

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2016/12937 E. , 2020/1739 K.

…Dairemiz uygulamasında; istifa dilekçesinde her hangi bir nedene dayanılmadığı hallerde kısa süre içerisinde açılan davalarda, dava dilekçesinde haklı fesih nedenlerinin ileri sürülebileceği ve haklı fesih nedeninin ispatlanması durumunda kıdem tazminatı talebinin kabul edilmekteyse de somut uyuşmazlıkta 8 yıl sonra açılan davada istifa dilekçesinin verilmesinde irade fesadına dayanılması mümkün değildir. Kıdem tazminat talebinin reddi gerekirken hatalı gerekçe ile kabulü bozmayı gerektirmiştir.

---

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2017/26485 E. , 2019/23613 K.

…Kıdem tazminatı hesabında dikkate alınması gereken ücret, işçinin son brüt ücretidir. Bu ücretin tespitinde 4857 sayılı İş Kanunu’nun 32. maddesinde sözü edilen asıl ücrete ek olarak işçiye sağlanan para veya para ile ölçülebilen menfaatler göz önünde tutulur. Buna göre ikramiye, devamlılık arz eden prim, yakacak yardımı, giyecek yardımı, kira, aydınlatma, servis yardımı, yemek yardımı ve benzeri ödemeler kıdem tazminatı hesabında dikkate alınır. İşçiye sağlanan özel sağlık sigortası yardımı ya da hayat sigortası pirim ödemeleri de para ile ölçülebilen menfaatler kavramına dahil olup, tazminata esas ücrete eklenmelidir. Satış rakamları ya da başkaca verilere göre hesaplanan prim değişkenlik gösterse de, kıdem tazminatı hesabında genişletilmiş ücret kavramı içinde değerlendirilmelidir. Diğer taraftan kıdem tazminatına esas ücrete, asgari geçim indirimi ve fazla çalışma ücreti eklenerek hesaplama yapılması hatalıdır.

---

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2017/26438 E. , 2019/23602 K.

…Yaşlılık aylığı bağlandığına ilişkin belge işverene bildirilmemişse, işverence kıdem tazminatı olarak ilk taksitin ödendiği tarih bakiye kıdem tazminatı için faiz başlangıcı sayılmalıdır. Böyle bir taksit ödemesi de olmadığı durumlarda faiz başlangıcı, davanın açıldığı ya da icra takibinin yapıldığı tarihtir.
Somut uyuşmazlıkta, davacı iş sözleşmesini emeklilik sebebiyle feshettiğini bildirmiş, Mahkemece hükmedilen kıdem tazminatına iş sözleşmesinin fesih tarihinden itibaren faiz uygulanmasına karar verilmiş ise de, dosya içinde davacının emekliliğe hak kazandığına ilişkin Kurum yazısını işverene sunduğuna ilişkin herhangi bir bilgi veya belge bulunmamaktadır. İşverene Kurum yazısının tebliğ edilip edilmediği hususu taraflardan sorularak tebliğ edilmediğinin sabit olması halinde, kıdem tazminatına dava tarihinden itibaren faiz uygulanmasına karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.

---

Avukat Burak Eğri